Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom ở đô thị đạt 95%

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2022 với nhiều nội dung về quản lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH). Để triển khai Luật hiệu quả, thời gian qua, Bộ Tài nguyên và môi trường đã ban hành đồng bộ các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật. Các địa phương cũng đã ban hành tương đối đầy đủ văn bản triển khai. Nhiều địa phương đã lồng ghép nội dung quy hoạch quản lý CTRSH vào quy hoạch chung của tỉnh/thành phố thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Bên cạnh đó, sự quan tâm của các cấp, các ngành, ý thức của người dân và của xã hội ngày một tăng đối với các vấn đề về môi trường, đặc biệt là công tác quản lý CTRSH. Qua đó, công tác bảo vệ môi trường đã có đã có sự chuyển biến và đạt được nhiều kết quả tích cực như: Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom, tái chế liên tục tăng, tỷ lệ phải chôn lấp giảm. Tỷ lệ chất thải rắn được thu gom, xử lý tại khu vực đô thị năm 2023 ước đạt khoảng 95%; tại khu vực nông thôn ước đạt 71%; trong đó tỷ lệ chôn lấp khoảng 64% (giảm 26% so với năm 2012). Tổng lượng chất thải nhựa được thu gom, tái chế khoảng 2,4 triệu tấn.

Tính đến nay, cả nước có khoảng 1.712 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt (tăng 390 cơ sở so với năm 2019), bao gồm 467 lò đốt chất thải rắn sinh hoạt, 38 dây chuyền sản xuất phân compost, khoảng 1.207 bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt. Tỷ lệ chất thải được xử lý tại các nhà máy chế biến phân compost đạt khoảng 16% và tỷ lệ chất thải được xử lý bằng phương pháp đốt thu hồi năng lượng đạt khoảng 9,3% và các phương pháp khác như khí hoá, làm viên nén nhiên liệu.

Những năm gần đây, hoạt động xử lý chất thải rắn sinh hoạt để thu hồi năng lượng đã được các địa phương đẩy mạnh. Hiện nay, có 3 nhà máy đốt rác phát điện đã đi vào hoạt động tại Hà Nội, Bắc Ninh, Cần Thơ và có 15 dự án đầu tư nhà máy đốt rác phát điện đang được triển khai xây dựng tại một số tỉnh, thành phố như: TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Thừa Thiên - Huế, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Ninh.

Thời gian qua, công tác phân loại chất thải tại nguồn đã được các cấp, các ngành quan tâm và chỉ đạo tổ chức thực hiện, góp phần giảm thiểu lượng chất thải phải xử lý và tăng cường tái chế, tận dụng tài nguyên. Nhiều địa phương đã tích cực xây dựng các chương trình, dự án để tổ chức triển khai thực hiện. Mới đây, Bộ TN&MT đã ban hành công văn số 9368/BTNMT-KSONMT gửi các địa phương hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt. Đây là tiền đề quan trọng để để các địa phương triển khai có hiệu quả công tác phân loại rác tại nguồn theo Luật Bảo vệ môi trường.

Trạm phát điện bằng khí biogas tại khu liên hợp xử lý chất thải Nam Bình Dương

Thúc đẩy tái chế, tái sử dụng chất thải

Mặc dù công tác quản lý CTRSH đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên, thực tế vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề khó khăn, vướng mắc như: Tỷ lệ CTRSH được chôn lấp trực tiếp còn cao; công nghệ xử lý CTRSH của nhiều địa phương chưa đáp ứng yêu cầu; công suất xử lý CTRSH của các cơ sở hiện hữu không đáp ứng được khối lượng CTRSH phát sinh, trong khi việc đầu tư xây dựng mới hoặc mở rộng dự án còn thiếu nguồn lực tài chính, đất đai. Việc triển khai các dự án/cơ xử lý CTRSH với công nghệ hiện đại còn chậm; các địa phương còn lúng túng trong việc lựa chọn cơ sở xử lý CTRSH theo quy định của pháp luật về đầu tư, đấu thầu và tài chính.

Theo Bộ TN&MT, việc quản lý CTRSH là vấn đề phải thực hiện quyết liệt, thường xuyên, đồng bộ, thống nhất và có sự chung tay của nhiều cấp, nhiều ngành, của người dân, doanh nghiệp cùng toàn xã hội. Do đó, để nâng cao hiệu quả quản lý chất thải, thời gian tới, Bộ TN&MT sẽ tiếp tục tập trung triển khai đồng bộ hiệu quả Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT nhằm tăng cường thu gom, tái sử dụng, tái chế và thu hồi vật liệu từ sản phẩm thải bỏ; tăng cường tái chế, tái sử dụng chất thải và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, các cấp, ngành tiếp tục tăng cường tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về phân loại chất thải rắn sinh hoạt, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức, xây dựng lối sống thân thiện với môi trường của người dân. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH để phòng ngừa cũng như kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm, ngăn ngừa nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

Cùng với đó, các ngành, các địa phương cần huy động mọi nguồn lực đầu tư cho công tác quản lý, xử lý chất thải. Đẩy mạnh xã hội hoá công tác thu gom, vận chuyển và vận hành cơ sở xử lý CTRSH; tăng dần nguồn thu từ tổ chức, cá nhân phát sinh chất thải đồng thời giảm dần hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước cho hoạt động thu gom, vận chuyển CTRSH. Triển khai áp dụng giá dịch vụ xử lý CTRSH, có lộ trình điều chỉnh giá nhằm từng bước đáp ứng yêu cầu về bù đắp chi phí quản lý vận hành và đầu tư xây dựng cơ sở xử lý CTRSH.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh nghiên cứu phát triển công nghệ xử lý CTRSH theo hướng giảm thiểu lượng CTRSH chôn lấp, tăng cường tỷ lệ tái chế, tái sử dụng và thu hồi năng lượng từ chất thải. Đẩy mạnh việc xây dựng các mô hình điểm về tái chế, tái sử dụng và thu hồi năng lượng từ CTRSH nhằm lựa chọn các mô hình phù hợp để nhân rộng trên phạm vi cả nước. Áp dụng các công nghệ tái chế hiện đại, thân thiện với môi trường thay thế các công nghệ cũ, lạc hậu ở các cơ sở tái chế.