Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia đã bắt đầu giai đoạn theo dõi hiện tượng La Nina (pha lạnh), ngay cả khi ở thời điểm hiện tại điều kiện đại dương và khí quyển trên khu vực Thái Bình Dương vẫn đang duy trì trạng thái El Niño (pha nóng).

Theo số liệu quan trắc đại dương, khí quyển mới nhất trong tháng 2/2024, El Niño đã qua thời điểm cường độ mạnh nhất và bắt đầu suy yếu. Trong tháng 1/2024, nhiệt độ mặt nước biển trên khu vực biển xích đạo Thái Bình Dương vẫn duy trì ở mức cao hơn trung bình trên hầu khắp Thái Bình Dương, nhưng đã giảm một chút ở phía Đông và Trung tâm Thái Bình Dương. Giá trị chuẩn sai nhiệt độ mặt nước biển trên khu vực Nino3.4 giảm từ +2°C vào tháng 12/2023 xuống còn +1,87°C vào tháng 1/2024.

 La Nina từng gây ra nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan

Về điều kiện khí quyển, theo số liệu của Cơ quan Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA) thì El Niño cũng yếu đi một chút trong tháng 1/2024. Trong thời kỳ El Niño, ở khu vực Thái Bình Dương gió tín phong suy yếu, hoạt động đối lưu gia tăng gần Trung tâm Thái Bình Dương và giảm trên phần phía Tây Thái Bình Dương. Tuy nhiên, vào tháng 1/2024 gió tín phong xấp xỉ với mức trung bình trên vùng xích đạo Thái Bình Dương, trong khi hoạt động đối lưu vẫn cao hơn một chút ở khu vực Trung tâm Thái Bình Dương, và ở mức trung bình trên hầu khắp khu vực khu vực phía Tây Thái Bình Dương.

Nhìn chung, điều kiện El Niño đang trong xu thế giảm và đã qua thời kỳ đỉnh điểm. Tuy nhiên, cần lưu ý là tác động của El Niño thường có độ trễ đối với nhiệt độ và lượng mưa toàn cầu cũng như Việt Nam, có thể kéo dài đến vài tháng đầu năm 2024 sau khi đạt cường độ mạnh nhất.

Số liệu quan trắc từ năm 1950 cho thấy, hơn một nửa số chu kỳ El Niño sau khi kết thúc sẽ chuyển đổi sang trạng thái La Nina (sau một thời gian ngắn ở giai đoạn Trung tính), vì vậy điều này cũng là hoàn toàn bình thường trong năm 2024.

Theo số liệu của NOAA, có tới 5 trong số 8 chu kỳ El Niño mạnh tương tự kể từ năm 1950 sau đó chuyển nhanh sang pha La Nina. Và quá trình chuyển đổi đó diễn ra nhanh chóng, chẳng hạn hai năm 1973 và 1998 chỉ có một thời kỳ trung bình trượt 3 tháng ENSO ở pha Trung tính trước khi chuyển sang pha La Nina. Hai năm 1983 và 2010 có hai khoảng thời kỳ trung bình trượt 3 tháng và năm 2015 có 3 khoảng thời gian trung bình trượt 3 tháng ở pha Trung tính sau đó chuyển sang pha La Nina.

Dự báo mới nhất từ tổ hợp các mô hình thống kê và động lực có nhận định tương đối thống nhất về quá trình chuyển đổi từ El Niño sang pha trung tính vào mùa xuân năm 2024, tiếp sau đó là xu thế La Nina sẽ xuất hiện trong mùa hè 2024. Mặc dù vậy, cơ quan KTTV vẫn cần theo dõi tiếp vì các mô hình dự báo vẫn còn có tính không chắc chắn trong dự báo, đặc biệt là dự báo xa, dài hạn.

Hiện tượng El Nino khiến nhiệt độ trái đất tăng cao

Hiện tại chỉ có thể nhận định sơ bộ về thời điểm kết thúc El Niño (khoảng 79% khả năng xảy ra vào tháng 4-6/2024) và thời điểm bắt đầu La Nina (khoảng 55% khả năng xảy ra vào tháng 6-8/2024).

Trước mắt, với dự báo diễn biến của El Nino như hiện tại, Cơ quan KTTV Việt Nam vẫn tiếp tục có các cảnh báo nguy cơ thiếu hụt nguồn nước vào các tháng nửa đầu năm ở khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ; nắng nóng tại khu vực Nam Bộ, khu vực Tây Bắc Bắc Bộ và Trung Bộ có khả năng đến sớm và xuất hiện nhiều hơn, gay gắt so với trung bình nhiều năm.

Dự báo xa hơn trong khoảng thời gian nửa cuối năm 2024 với kịch bản La Nina xuất hiện, phát triển như dự báo trên và bắt đầu tác động đến nước ta vào đúng thời kỳ mưa, bão tập trung ở Trung Bộ nên khả năng diễn biến bão, mưa, lũ trong nửa cuối năm nay sẽ có nhiều diễn biến phức tạp cần phải lưu ý ứng phó.

Thống kê cho thấy, trong những năm La Nina xuất hiện thì lượng mưa thường vượt trung bình nhiều năm ở các tỉnh ven biển Trung Bộ và Tây Nam Bộ, thấp hơn trung bình nhiều năm ở Bắc Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Đáng lưu ý, khả năng xuất hiện các đợt mưa lớn ở khu vực Trung Bộ, nhất là trong các tháng mùa thu.

Vì vậy, các địa phương cần chủ động thường xuyên rà soát các điểm xung yếu lũ quét, sạt lở đất trước mùa mưa bão và trước các đợt mưa lớn để đảm bảo an toàn cho nhân dân. Ngoài ra, một điều gần như chắc chắn là hiện tượng dông lốc trên đất liền và trên các vùng biển, mưa lớn cục bộ thời đoạn ngắn gây ngập úng đô thị sẽ xuất hiện nhiều hơn, ảnh hưởng nhiều đến hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. 

Ông Mai Văn Khiêm

Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia, Tổng cục Khí tượng thủy văn