* Nhiều di sản được thế giới công nhận

Theo định nghĩa của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO), di sản địa chất là những phần tài nguyên địa chất có giá trị nổi bật về khoa học, giáo dục, thẩm mỹ và kinh tế. Di sản địa chất bao gồm: các cảnh quan địa mạo, các di chỉ cổ sinh, các miệng núi lửa đã tắt hoặc đang hoạt động, các hang động, hẻm vực sông hồ tự nhiên, thác nước, các diện lộ tự nhiên hay nhân tạo của đá và quặng, các thành tại cảnh quan còn ghi lại những biến cố, bối cảnh địa chất đặc biệt; các điểm mà tại đó có thể quan sát được quá trình địa chất đã và đang diễn ra hàng ngày, thậm chí cả các khu mỏ đã ngừng khai thác… Di sản địa chất có vai trò quan trọng hàng đầu trong số các di sản thiên nhiên.

Ông Trương Quang Quý, Giám đốc Bảo tàng Địa chất (Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam) cho biết: Việt Nam có tài nguyên di sản địa chất vô cùng phong phú. Ba di sản được thế giới công nhận là Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn - Hà Giang, Công viên địa chất Non Nước Cao Bằng và Công viên địa chất Đắk Nông.

Hiện nay, Việt Nam còn có Công viên địa chất Lý Sơn - Sa Huỳnh đã nộp hồ sơ lên UNESCO xin công nhận là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO (hồ sơ đã qua vòng sơ loại và đang chờ thẩm định). Ngoài ra, tỉnh Phú Yên cũng đang có các bước chuẩn bị để thành lập Công viên địa chất Phú Yên làm cơ sở trình UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO.

Quần thể danh thắng Tràng An là Di sản hỗn hợp đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam và Đông Nam Á, và là một trong số ít 38 Di sản hỗn hợp được UNESCO công nhận. Ngoài ra, còn có 2 Di sản thiên nhiên được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới gồm: Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng và Vịnh Hạ Long. Cả 3 di sản trên đều có các giá trị về địa chất địa mạo.

Ngoài ra, nghiên cứu các khu bảo tồn địa chất ở Việt Nam do Bảo tàng Địa chất thực hiện đã thống kê được 335 biểu hiện di sản địa chất, phân bố ở 8 Khu di sản địa chất: Đông Bắc Bộ, Sông Hồng, Tây Bắc Bộ, Trung Trung Bộ, Cao nguyên Nam Trung Bộ, Tây Ninh và Đông Nam Bộ, Ven biển Nam Trung Bộ, Tây Nam Bộ và Vịnh Thái Lan.

Trong đó, các nhà khoa học đã sắp xếp 182 biểu hiện địa chất được điều tra vào 10 kiểu Di sản địa chất, gồm: Cổ sinh, Địa mạo, Cổ môi trường, Đá, Địa tầng, Khoáng vật (khoáng sản), Kinh tế, Lịch sử, Các vấn đề vũ trụ, các biểu hiện địa chất cỡ lục địa/đại dương…

Cũng như các di sản khác, di sản địa chất là tài nguyên không tái tạo, một khi đã làm mất đi thi không tạo lại được. Bởi vậy, di sản địa chất cần được bảo vệ, bảo tồn, quản lý và khai thác sử dụng hợp lý cho sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội. “Nếu không có kế hoạch phối hợp để bảo vệ, phát huy các di sản này, theo thời gian, chúng sẽ đứng trước các nguy cơ bị huỷ hoại bởi tác động của các điều kiện tự nhiên cũng như con người”, Giám đốc Bảo tàng Địa chất nhấn mạnh.

Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn thu hút nhiều khách du lịch. Ảnh: Nguồn Internet

* Phát huy giá trị các di sản địa chất trong phát triển du lịch

Thời gian gần đây, Công viên địa chất nổi lên như là một loại hình mới trong lĩnh vực du lịch địa chất, mở ra một kỷ nguyên mới của trách nhiệm xã hội và du lịch thân thiện với môi trường Việt Nam. Công viên địa chất thúc đẩy một mô hình bảo vệ tích hợp giữa bảo tồn các đặc điểm và di sản địa chất nổi bật, đồng thời khuyến khích các cơ hội giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội.

Hà Giang – tỉnh đầu tiên của Công viên địa chất toàn cầu đã khá thành công trong việc giữ gìn và phát huy giá trị của di sản địa chất này.

Theo quy định của UNESCO, tổ chức này sẽ tái thẩm định và đánh giá sự phát triển của từng công viên địa chất toàn cầu, định kỳ 4 năm. Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn được công nhận từ năm 2010 và đã 3 lần thành công trong việc bảo vệ danh hiệu này.

Việc bảo vệ được danh hiệu đòi hỏi Hà Giang vừa phải giữ gìn được vẻ đẹp của các di sản địa chất, vừa phải tạo ra các giá trị phát triển kinh tế xã hội cho cộng đồng người dân bản địa nơi đây.

Hà Giang đã ban hành Nghị quyết số 14-NQ/TU của Tỉnh ủy “Về bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị CVĐCTC Cao nguyên đá Đồng Văn, giai đoạn 2013 – 2020”, quy hoạch chung và điều chỉnh quy hoạch các thị trấn thuộc các huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc. Hàng năm, cấp ủy, chính quyền tỉnh đã quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật phục vụ phát triển KT-XH.

Trong giai đoạn 2013 - 2020, UBND tỉnh đã bảo trì 200 km Quốc lộ 4C; 26 km đường lên Cột cờ Quốc gia Lũng Cú; 47 km đường tỉnh lộ 176 nối Yên Minh - Mèo Vạc... hoàn chỉnh cơ bản các tuyến đường giao thông liên huyện, liên xã đảm bảo giao thông đi lại thuận lợi. Chú trọng phát triển đồng bộ hạ tầng kỹ thuật viễn thông, điện lưới, quan tâm đầu tư nâng cấp các công trình cấp nước, từng bước giải quyết tình trạng thiếu nước sinh hoạt cho đồng bào, tạo điều kiện phát triển du lịch ở địa phương. Ngoài ra, Hà Giang gìn giữ không gian văn hóa các dân tộc và phát triển hạ tầng đáp ứng sự phát triển của du lịch sinh thái.

Còn tại Cao Bằng, tỉnh đã tổ chức tập huấn, tuyên truyền cho mọi tầng lớp nhân dân về giá trị của Công viên địa chất toàn cầu Non Nước Cao Bằng. Các điểm cảnh quan thiên nhiên, hệ sinh thái, di sản diện mạo địa chất CVĐC như: hệ thống hang động Ngườm Pục (Thạch An), hang Dơi (Hạ Lang), động Ngườm Ngao (Trùng Khánh), hang Pác Bó (Hà Quảng); hệ thống sông, suối, hồ gồm: sông Quây Sơn, thác Bản Giốc (Trùng Khánh); suối Lê-nin (Hà Quảng), hồ Thang Hen (Trùng Khánh); rừng nguyên sinh Phja Oắc (Nguyên Bình); rừng Thạch An; vườn đá Hoàng Tung (Hòa An); Cúc đá Lũng Nặm, thung lũng núi đá Lục Khu (Hà Quảng); đèo Mã Phục, núi Mắt thần (Trùng Khánh)… được gìn giữ, bảo vệ, chưa có điểm nào bị xâm hại về hệ sinh thái, cảnh quan, ô nhiễm môi trường.

Tỉnh Đắk Nông cũng đang trong giai đoạn đưa ra các kế hoạch hành động để phát huy giá trị di sản địa chất độc đáo của mình. Nhiều địa phương như Phú Yên, Thừa Thiên – Huế, Lạng Sơn… cũng đang trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, và lên kế hoạch cho việc bảo tồn các tài nguyên địa chất.