EPR – công cụ quan trọng giải quyết hiệu quả vấn đề rác thải nhựa

Theo Tiến sĩ Phan Tuấn Hùng- Giám đốc Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia, EPR là một công cụ kinh tế tuân theo nguyên tắc thị trường và một cách tiếp cận chính sách mới nhằm tìm kiếm giải pháp tài chính để xử lý vấn đề chất thải, đồng thời EPR thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế, đem lại cơ hội kinh tế, việc làm cho xã hội và giúp Chính phủ đạt được các mục tiêu về môi trường.

EPR có mối quan hệ mật thiết với kinh tế tuần hoàn, là một nhân tố cần thiết, quan trọng để thúc đẩy và duy trì nền kinh tế tuần hoàn. Nếu thực hiện đúng, đầy đủ các yêu cầu của EPR sẽ giúp chúng ta đảm bảo sự khép kín, tuần hoàn tài nguyên giữa nguồn nguyên liệu đầu vào và chất thải sinh ra trong quá trình hoạt động sản xuất, hướng tới mục tiêu không phát thải (zero waste). EPR được kỳ vọng là giải pháp quan trọng giúp giải quyết hiệu quả vấn đề rác thải nhựa hiện nay.

Theo đại diện của Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia, Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định nhà sản xuất, nhập khẩu có trách nhiệm: Tái chế sản phẩm, bao bì - áp dụng đối với sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế (Điều 54) và Trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải - áp dụng đối với sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế, gây khó khăn cho thu gom, xử lý chất thải (Điều 55).

Tiến sĩ Phan Tuấn Hùng – Giám đốc Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia phát biểu tại Hội thảo.

Về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì: Nhà sản xuất, nhập khẩu 6 nhóm sản phẩm, bao bì bao gồm: săm lốp, pin và ắc quy, dầu nhớt,  các sản phẩm có bao bì (như thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc, phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, xi măng, chất tẩy rửa và chế phẩm dùng trong gia dụng, nông nghiệp, y tế); điện và điện tử; phương tiện giao thông thì phải có trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì theo một tỷ lệ tái chế bắt buộc và theo quy cách tái chế bắt buộc (tùy theo từng loại sản phẩm, bao bì cụ thể). Nhà sản xuất, nhập khẩu có thể tự tổ chức tái chế hoặc có thể đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ hoạt động tái chế. Nhà sản xuất, nhập khẩu 04 nhóm sản phẩm, bao bì (săm lốp, pin và ắc quy, dầu nhớt và các sản phẩm có bao bì) phải thực hiện trách nhiệm tái chế từ ngày 1/1/2024; nhà sản xuất, nhập khẩu sản phẩm điện, điện tử phải thực hiện trác nhiệm tái chế từ ngày 1/1/2025 và nhà sản xuất, nhập khẩu phương tiện giao thông (ô tô, xe máy) phải thực hiện trách nhiệm tái chế từ ngày 1/1/2027.

Về trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải: nhà sản xuất, nhập khẩu 6 nhóm sản phẩm, bao bì có trách nhiệm đóng góp tài chính hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải, bao gồm: thuốc bảo vệ thực vật, pin sử dụng một lần, tã bỉm, băng vệ sinh, khăn ướt dùng một lần, kẹo cao su, thuốc lá, một số sản phẩm, hàng hóa chứa thành phần nhựa tổng hợp (như bóng bay, đồ chơi trẻ em, giầy dép, quần áo, đồ nhựa dùng một lần, đồ dùng một lần, đồ nội thất, vật liệu xây dựng, túi nilong khó phân hủy kích thước nhỏ…). Nhà sản xuất, nhập khẩu phải đóng góp tài chính vào Quỹ BVMT Việt Nam để hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải từ ngày 1/1/2022.

Tiền đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam được quản lý, sử dụng công khai, minh bạch và đúng mục đích. Theo đó, tiền đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu chỉ dùng để hỗ trợ trực tiếp cho các hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì hoặc hoạt động thu gom, xử lý chất thải (không sử dụng vào mục đích khác), khác với thuế hay phí bảo vệ môi trường.

Doanh nghiệp Nhật Bản ủng hộ và chủ động tiếp cận chính sách EPR

Theo ông Kubo Yoshitomo, Phó trưởng đại diện Văn phòng Việt Nam của JICA, Chính phủ Nhật Bản nói chung và các doanh nghiệp Nhật Bản nói riêng luôn ủng hộ và mong muốn được hỗ trợ xây dựng các chính sách về bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Đối với chính sách EPR, cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản cho rằng, đây là chính sách tiến bộ và cần được tuân thủ nghiêm chỉnh và đầy đủ. Chính vì vậy, cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản đã chủ động tiếp cận và sẵn sàng thực thi.

 Toàn cảnh Hội thảo

Chia sẻ thêm tại Hội thảo, đại diện tổ chức Nhật Bản cho biết: Vài chục năm trước, Nhật Bản cũng chịu áp lực lớn từ các vấn đề môi trường, đặc biệt là xử lý rác thải. Điều đó, buộc các nhà quản lý môi trường phải sớm tìm kiếm các giải pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, mà vẫn bảo đảm sự phát triển kinh tế - xã hội và chất lượng cuộc sống của người dân. Nhật Bản đã thực hiện quyết liệt những giải pháp từ các chương trình bảo vệ môi trường khác nhau để có được những thành tựu phát triển bền vững. Chính vì vậy, bất kỳ một chính sách môi trường nào nói chung hay EPR nói riêng, khi bắt đầu xây dựng và triển khai, cơ quan quản lý Nhà nước đều sẽ gặp những khó khăn, thách thức. Tuy nhiên, với tinh thần trách nhiệm chung vì môi trường, các chính sách này cần được thực thi quyết liệt và hiệu quả.

Cũng tại Hội thảo, đại diện Bộ TN&MT đã chia sẻ, giới thiệu và trực tiếp trao đổi, giải đáp nhiều câu hỏi của các đại diện doanh nghiệp. Một trong những vấn đề được các doanh nghiệp quan tâm và trao đổi nhiều nhất là việc phân định và định nghĩa thế nào là doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu có trách nhiệm thực hiện trách nhiệm EPR. Theo đại diện của Văn phòng Hội đồng EPR Quốc gia, doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu sản phẩm phải thực hiện hiện trách nhiệm EPR là các doanh nghiệp chịu trách nhiệm về hàng hóa đưa ra thị trường theo đúng quy định tại Nghị định số 43/2017/NĐ-CP về nhãn hàng hóa…